Zabawy rozwijające pamięć i koncentrację dla dzieci w wieku przedszkolnym
Pamięć i koncentracja to jedne z najważniejszych funkcji poznawczych. Warto pomóc dziecku rozwijać te umiejętności i zaproponować różnego rodzaju atrakcyjne zabawy.
Pamięć małego dziecka rozwija się w sposób dynamiczny, a umysł podczas pierwszych lat życia jest bardzo chłonny nowych informacji. Okres przedszkolny i wczesnoszkolny bywają nazywane “wiekiem pamięci”, ponieważ dziecko w tym czasie szybko zapamiętuje nowe słowa, informacje i także konkretne zachowania. W tym czasie dominuje pamięć mimowolna, co oznacza, że dziecko nie wybiera intencjonalnie informacji, które zapamięta. Można to zauważyć, kiedy dzieci bez problemu recytują ulubione wierszyki, fragmenty książeczek i śpiewają piosenki. Dopiero w okresie szkolnym zaczyna się rozwijać pamięć dowolna, która wiąże się z umiejętnością selekcjonowania informacji i świadomego uczenia się konkretów.
Działania i zabawy wspierające rozwój pamięci u dzieci w wieku przedszkolnym
- czytanie dziecku książeczek, wierszyków
- śpiewanie piosenek
- zabawy angażujące wiele zmysłów na raz (na przykład różnego rodzaju piosenki z elementami naśladowania).
- doskonale sprawdzą się wspólne rozmowy i zadawanie pytań
- zachęcanie dziecka do opisywania swoimi własnymi słowami treści bajek, tego co się wydarzyło danego dnia (na przykład: gdzie byliście wczoraj, kogo spotkaliście, co się najbardziej podobało itp.).Takie czynności wpływają pozytywnie na odświeżanie i utrwalanie informacji w pamięci.
- Nauka przez zabawę. Jest ona najlepszą formą wspierania pamięci, ponieważ o wiele łatwiej uczymy się tego, co nas ciekawi i sprawia nam przyjemność. Warto zadbać, aby forma przekazu informacji była dla dziecka atrakcyjna i interesująca, wtedy jego zaangażowanie w proces uczenia będzie większe, co zaowocuje lepszym utrwaleniem informacji w pamięci.
Koncentracja to umiejętność skupiania uwagi na konkretnej czynności. W pierwszych latach życia ma charakter mimowolny - małe dzieci automatycznie kierują swoją uwagę w stronę bodźca takiego jak światło, głos lub kolorowy obiekt. Od około 3 roku życia dzieci uczą się, jak świadomie kierować i utrzymywać uwagę na danym obiekcie. Opanowanie tej umiejętności jest związane ze zdolnością do ignorowania różnych dystraktorów. Do najczęściej spotykanych dystraktorów możemy zaliczyć: hałas, włączone w tle radio lub telewizor, grające i kolorowe zabawki, intensywne oświetlenie, jaskrawe barwy w pomieszczeniu. Większości dorosłych bodźce te nie przeszkadzają, jednak dla małego dziecka taka ilość bodźców może być bardzo przytłaczająca i może znacznie utrudniać koncentrację na danym obiekcie.
Działania i zabawy wspierające rozwój koncentracji u dzieci w wieku przedszkolnym:
- ćwiczenie koncentracji przez zabawę i gry angażujące logiczne myślenie, pamięć, uwagę i orientację przestrzenną
- nawlekanie koralików lub makaronu na sznurek
- układanie puzzli
- układanie klocków zgodnie ze wzorem
- zabawy sensoryczne z użyciem plasteliny, piasku kinetycznego, mąki, ryżu
- przelewanie wody do różnych naczyń
- powtarzanie rytmu – dziecko ma za zadanie wysłuchać i powtórzyć rytm zagrany na cymbałkach, wystukany lub wyklaskany przez dorosłego
- rysowanie kształtów na plecach dziecka – dorosły rysuje na plecach dziecka litery i kształty. Dziecko ma za zadanie odgadnąć co zostało narysowane.
- wspólne wykonywanie ćwiczeń oddechowych inspirowanych medytacją
- zabawy z elementami naśladowania, na przykład kalambury, naśladowanie zwierząt, pokazywanie emocji.
- gry angażujące pamięć, takie jak memory, gdzie dziecko ma za zadanie znaleźć pary takich samych obrazków.
- gry logiczne: na przykład domino, rebusy wymagające rozszyfrowania hasła i zagadki.
Na co należy zwrócić uwagę podczas ćwiczenia koncentracji ?
- Należy wspierać motywację dziecka, proponować interesujące i angażujące ćwiczenia.
- Warto robić częste przerwy, ponieważ dzieci mają stosunkowo krótki czas skupienia uwagi i dosyć szybko się męczą.
- Należy pamiętać o regularności w ćwiczeniach.
- Ograniczyć dystraktory - wyłączyć telewizor, schować nadmiar zabawek w pokoju, zadbać o ciszę i proste, przyjemne otoczenie.
- Ograniczyć kontakt z elektroniką szczególnie wśród dzieci najmłodszych. Skrócić czas oglądania bajek w telewizji, grania na komputerze i tablecie. Duża ilość bodźców i szybko zmieniające się obrazy na ekranie mogą osłabić zdolność koncentracji dziecka, ponieważ osłabiają jakość połączeń neuronalnych w mózgu.
- Zatroszcz się o wypoczynek dziecka, aby nie było zmęczone zbyt dużą ilością zajęć i zabaw oraz pamiętaj o odpowiedniej ilości snu dla dziecka.
Adriana Pacholczyk - psycholog